Başka şartlar altında?

Erich Fromm'un "Psikanalizin Bunalımı" isimli kitabını okurken bir ifade çok dikkatimi çekti. Onu hatırladığım kadarıyla buraya alacağım:

" Akşam saat beşte veznesini kapatan bir bilet satıcısının, hayal kırıklığı içinde geri dönen birkaç kişiye bakarken dudaklarında beliren gülümseme, o kişinin başka şartlar altında acımasız bir işkenceci olabileceğinin işaretidir aynı zamanda."

Sorsanız, bu bilet satıcısı, her türlü zorbalığın karşısında olduğunu söyleyecektir. Bu, bana başka birşeyi hatırlatıyor: torbaya çürük elmaları doldurmaktan çekinmeyen bir satıcının, banka hortumcuları aleyhinde atıp tutmasını. Ama banka hortumcusu ile satıcının yerlerini değiştirseniz de, toplamda değişen hiçbir şey olmayacaktı. Satıcının eleştirisi, banka hortumcusuna değil, kendi şartlarının daha fazla hırsızlığa imkan vermemesine yönelik bir yerde. Ülkemizde bu yüzsüzlüğü yapan o kadar çok insan var ki.

Son söz; Sauron kötüdür, ama ikiyüzlü Gollum bir zavallıdır. Ayrıca, Sauron olmamak, Sauron olmamak için yeterli değildir.